Hala Izerska

Hala Izerska. Skarby w torfowiskach.

Hala Izerska to jedno z bardziej urokliwych i zarazem mniej znanych miejsc w Górach Izerskich. Położona na wysokości ponad 800 m n.p.m. w rozległej dolinie Izery, przy samej granicy z Czechami, jeszcze do niedawna należała do najbardziej dzikich i odludnych sudeckich zakątków. Obecnie dość gęsta sieć szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych i narciarskich tras biegowych, jak również czynne cały rok schronisko turystyczne, powodują, że nie brakuje tu gości latem i zimą.

Osobliwością tej części Gór Izerskich są rozległe torfowiska, porośnięte płatami kosodrzewiny, pomiędzy którymi malowniczymi meandrami płynie graniczna rzeka Izera. Walory krajobrazowe i przyrodnicze zadecydowały o objęciu w 1969 r. południowej części Hali Izerskiej ochroną w rezerwacie przyrody „Torfowisko Izerskie” (44,74 ha). Rezerwat okazał się jednak zbyt mały i w 2000 r. powiększono go do ponad 500 ha, zmieniając zarazem jego nazwę na „Torfowiska Doliny Izery”. Rozciąga się on obecnie na terenie całej górnej części doliny, od Kobylej Łąki na południu po Izerskie Bagno na północnym zachodzie.

Po czeskiej stronie Gór Izerskich całość torfowisk wysokich Izery objęto ochroną w 1987 r. w rezerwacie „Rašeliniště Jizery” (202 ha). Łączna powierzchnia obu obszarów chronionych przekracza dziś 700 ha, a wraz z otuliną czeskiego rezerwatu – 800 ha. Jest to największy w całych Sudetach transgraniczny obszar chroniący torfowiska. Czeska część torfowisk izerskich została wpisana w rejestr UNESCO i uznana za jeden z najcenniejszych obszarów chronionych w Republice Czeskiej.

Główną przyczyną utworzenia rezerwatu w dolinie Izery była potrzeba ochrony unikatowych, reliktowych gatunków flory. Najcenniejszym z nich jest licznie tu występująca brzoza karłowata, która w Polsce oprócz Gór Izerskich rośnie jedynie na dwóch stanowiskach. Można tu spotkać także charakterystyczne dla torfowisk i nadające im specyficznego kolorytu okazy bażyny czarnej, turzycy skąpokwiatowej i bagiennej, wełnianki pochwowatej i wąskolistnej czy rosiczki okrągłolistnej i pośredniej. Tutejsze stanowisko kosodrzewiny jest jednym z najniżej położonych w kraju oraz jednym z dwóch pozakarkonoskich miejsc jej naturalnego występowania w Sudetach (gatunek ten rośnie jeszcze na niżej położonym stanowisku na Torfowisku pod Zieleńcem w Górach Bystrzyckich).

Halę Izerską wyróżnia specyficzny klimat, bardziej surowy niż w innych częściach Sudetów na tych samych wysokościach, o parametrach zbliżonych do klimatu polarnego. Sprawia to, że często bywa ona nazywana polskim biegunem zimna. O ekstremalnych warunkach pogodowych decyduje nie tylko znaczne wyniesienie obszaru nad poziomem morza, ale przede wszystkim jego położenie w południowo-zachodnim skrawku Polski, najbardziej narażonym na chłodne i wilgotne masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego. Dużym spadkom temperatury, szczególnie w zimie, sprzyja także ukształtowanie morfologiczne otoczenia hali, leżącej w obszernym obniżeniu w centralnej części rozległego masywu, jakim są Góry Izerskie.

Łączna suma opadów w ciągu roku przekracza tu 1500 mm, czyli osiąga mniej więcej tyle, ile w znacznie wyższych Karkonoszach i Tatrach. Do Gór Izerskich należy europejski rekord opadów, który zanotowano 29 lipca 1897 r. na położonej niedaleko Izerskiej Hali Novej Luce w czeskiej części gór. Wynosił on 345 mm opadu w ciągu doby (dla porównania: w lipcu 1997 r. w Karkonoszach największy dobowy opad liczył około 170 mm). Śnieg zalega tu niekiedy do maja, a zdarza się, że pada również w czerwcu. Surowe mrozy też nie należą do rzadkości: w zimie 1939/40 r. na Hali Izerskiej było -42°C, w grudniu 1996 r. -36,6°C, a w środku lata 1996 r. (20 sierpnia) odnotowano tu -5,5°C na dwóch metrach nad gruntem.
Hala Izerska to jednak nie tylko miejsce o dużych walorach przyrodniczych, ale i ciekawej historii, ściśle związanej z dawnym osadnictwem na obszarze Gór Izerskich. Przed wojną leżała na niej wieś Wielka Izera, niegdyś jedna z wielu osad w tej części gór (Orle, Drwale na Polanie Izerskiej, Zieleniec oraz Jakuszyce). Założona została w II połowie XVII wieku przez czeskich uchodźców religijnych. Wieś była spora, w 1925 r. łącznie z Drwalami liczyła 400 mieszkańców i miała 40 domów, w 1933 r. zamieszkiwały ją już tylko 134 osoby. Po 1945 r. wyludniała się aż do zaniku (niektóre źródła podają, że już w czasie wojny została zniszczona przez hitlerowców, inne – że została celowo rozebrana po II wojnie światowej). Pozostały po niej dobrze widoczne w wielu miejscach fundamenty i piwnice budynków, ale najlepszą pamiątką po dawnej świetności wsi jest jedyny zachowany, drewniany budynek: byłej szkoły, w którym znajduje się obecnie schronisko turystyczne „Chatka Górzystów” (tel. 0 607 426 998) – jedno z przytulniejszych, bardziej stylowych i najładniej położonych schronisk górskich w Sudetach.

Ze Szklarskiej Poręby czy Świeradowa Zdroju warto więc przynajmniej raz udać się nie w zatłoczone Karkonosze, lecz do uroczego, przy tym tchnącego ciszą i spokojem miejsca, jakim jest Hala Izerska. Polecamy czerwony szlak z Jakuszyc przez Orle (tel. do schroniska – 0 607 920 541), biegnący wzdłuż granicznej rzeki Izery, oraz żółty szlak ze Stogu Izerskiego, prowadzący przez najmniej znaną, górną część torfowisk, w pobliżu malowniczych meandrów Izery. Rowerzyści mają do wyboru jedną z wielu na terenie Gór Izerskich tras rowerowych, zaś narciarze – dobrze przygotowane trasy „Biegu Piastów„, zachęcające do odwiedzania Hali Izerskiej także w okresie zimowym.

Michał Woźniak/Sudety – NaszeMiasto.pl

Dodaj komentarz