Stowarzyszenia karkonoskie i sudeckie

Utworzony: 23 marca 1992
Podstawa działania: Ustawa o samorządzie gminnym z 8.03.1990r. Zarejestrowany w Rejestrze Związków Międzygminnych pod pozycją 58
Założyciele: Karpacz, Kowary, Mysłakowice, Podgórzyn oraz Szklarska Poręba (1998), Piechowice (2002) i Jelenia Góra
Działalność: Zagospodarowanie odpadów, segregacja, kanalizacja sanitarna, edukacja ekologiczna, wspólna promocja)

Historia Związku Gmin Karkonoskich

Na początku 1992 roku, po dwóch latach istnienia samorządu terytorialnego w Polsce gminy leżące w województwie dolnośląskim, w powiecie jeleniogórskim u podnóża Karkonoszy: Karpacz, Kowary, Mysłakowice i Podgórzyn nawiązały współpracę, której wynikiem było utworzenie Związku Gmin Karkonoskich.

Podstawę utworzenia Związku dała ustawa o samorządzie gminnym. Pod koniec roku 1997 chęć przystąpienia do Związku wyraziła Gmina Szklarska Poręba, która równoprawnym członkiem stała się od dnia 1 stycznia 1998r. Na początku 2002 roku do Związku dołączyła gmina Piechowice. Nawiązanie współpracy przez gminy karkonoskie zostało zaczerpnięte z wzorów krajów Unii Europejskiej – głównie z Danii. Przedstawiciele samorządów lokalnych mieli okazję zapoznać się z zasadami tworzenia związków międzygminnych w Danii, które to związki realizują bardzo dużo wspólnych inwestycji, szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska. Wspólne realizowanie tego typu przedsięwzięć pomniejsza koszty i daje dużo większe efekty w skali ponadgminnej.

Wykorzystując doświadczenia Unii Europejskiej, stwierdzono, że nawiązanie współpracy i utworzenie Związku Gmin Karkonoskich jest niezbędne dla turystycznych gmin karkonoskich, w których na początku lat dziewięćdziesiątych zaczął powstawać problem składowania odpadów. To właśnie brak ekologicznego wysypiska stał się główną przesłanką, aby nawiązać współpracę, wykorzystując możliwość jaką daje ustawa samorządowa i utworzyć Związek Gmin Karkonoskich.

Tak zwane „dzikie wysypisko śmieci” znajdowało się na terenie wsi Kostrzyca i Ścięgny, na granicy Gminy Mysłakowice i Gminy Podgórzyn. Wysypisko to nie było zabezpieczone i nie gwarantowało ekologicznego, nie zagrażającego środowisku naturalnemu składowania śmieci. Funkcjonowało ono nielegalnie od lat siedemdziesiątych. Dopiero w latach osiemdziesiątych zostało „zaakceptowane” w planach zagospodarowania przestrzennego województwa jeleniogórskiego i gmin, jednak bez odpowiedniej dokumentacji projektowej uzgodnionej z władzami wojewódzkimi i inspekcją sanitarną.

Dzikie wysypisko stanowiło duży problem szczególnie dla dwóch gmin, na terenie których się znajdowało tj. dla Mysłakowic i Podgórzyna. Było ono niewygodnym sąsiadem dla mieszkańców wsi Ścięgny w Gminie Podgórzyn i wsi Kostrzyca w Gminie Mysłakowice. Ciągle wydobywające się nieprzyjemne zapachy, tląca się hałda zwożonych śmieci, wydobywające się niebezpieczne odcieki zatruwające okoliczne lasy i rowy stanowiły ogromne zagrożenie dla mieszkańców i środowiska naturalnego.

Gminy Podgórzyn i Mysłakowice nie posiadały wystarczających środków finansowych, na samodzielne uporządkowanie powstałej hałdy odpadów oraz dobudowanie nowych kwater i prowadzenie prawidłowego składowania. Cztery jednostki administracyjne – miasta: Kowary i Karpacz oraz gminy: Mysłakowice i Podgórzyn nie miały legalnego składowiska śmieci. Na terenie czterech turystycznych gmin śmieci były składowane na tym dzikim wysypisku oraz w wielu miejscach do tego nie przeznaczonych. Ponadto Miasto Karpacz i Miasto Kowary, nawet jeżeli chciałyby wybudować dla swoich gmin wysypisko, nie miałyby gdzie zlokalizować go, ze względu na brak odpowiedniego terenu.

Projekt ekologicznego zagospodarowania wysypiska w Ścięgnach – Kostrzycy powstał w 1992 roku i realizowany jest przez Związek Gmin Karkonoskich.

Inną ważną przesłanką nawiązania współpracy i utworzenia Związku Gmin Karkonoskich stał się problem komunalizacji mienia Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Jeleniej Górze. Mająca nastąpić komunalizacja Przedsiębiorstwa skłoniła gminy, na terenie, których znajdowało się mienie Przedsiębiorstwa trudne do podzielenia, do wspólnego rozwiązania problemu dostarczania wody i odbioru ścieków.

Ponadto współpracę nawiązano w celu realizacji wspólnych działań w zakresie:

ochrony wód, ziemi i powietrza oraz krajobrazu, będących bazą dla rekreacji i turystyki krajowej i zagranicznej;
ukierunkowania rozwoju gospodarczego miast i gmin – członków Związku w oparciu o naturalne walory przyrodnicze;
reprezentowania wspólnych interesów miast i gmin w kontaktach z samorządami terytorialnymi innych państw, związkami gmin;
wspólnego realizowania zadań i inwestycji komunalnych i przemysłowych, łączności telefonicznej, prowadzenia działalności gospodarczej (zagospodarowania wysypiska odpadów, turystyki)
prowadzenia działalności o charakterze oświatowo – wychowawczym, sportowo- kulturalnym;
podejmowania innych działań wynikających z uchwał rad gmin.

Znaczące daty dla Związku Gmin Karkonoskich

marzec 1992 – utworzenie Związku Gmin Karkonoskich /Mysłakowice, Podgórzyn, Karpacz, Kowary/
październik 1992 – rozpoczęcie I etapu inwestycji „Ekologiczne zagospodarowanie wysypiska odpadów w Ścięgnach – Kostrzycy”
grudzień 1993 – utworzenie Spółki Wodno – Kanalizacyjnej „AQUA” Sp. z o.o.
maj 1994 – zakupienie od gminy Mysłakowice Pałacu w Bukowcu – nowej siedziby Związku Gmin Karkonoskich
grudzień 1994 – utworzenie Karkonoskiego Uniwersytetu Ludowego; utworzenie jednostki budżetowej; Wysypisko odpadów Ścięgny – Kostrzyca
lipiec 1994 – rozpoczęcie I etapu inwestycji „Gminy karkonoskie – budowa CA wraz z siecią telefoniczną”
lipiec 1995 – likwidacja Spółki „AQUA”; likwidacja jednostki budżetowej: Wysypisko odpadów Ścięgny – Kostrzyca; utworzenie Zakładu Usług Komunalnych Związku Gmin Karkonoskich
grudzień 1996 – zakończenie I etapu inwestycji „Gminy karkonoskie – budowa CA wraz z siecią telefoniczną”; włączenie 2922 nowych abonentów i przełączenie 1710 abonentów;
styczeń 1998 – przystąpienie do Związku Gmin Karkonoskich gminy Szklarska Poręba
luty 1998 – rozpoczęcie II etapu inwestycji „Gminy karkonoskie – budowa CA wraz z siecią telefoniczną – telefonizacja Gminy Podgórzyn”
grudzień 1998 – zakończenie I etapu inwestycji „Ekologiczne zagospodarowanie wysypiska odpadów w Ścięgnach – Kostrzycy”
grudzień 1999 – zakończenie „Telefonizacji Gminy Podgórzyn” – włączenie 330 nowych abonentów
wiosna 2000 – zainicjowanie idei realizacji inwestycji „Karkonoski System Kanalizacji Sanitarnej”
grudzień 2000 – rozpoczęcie inwestycji „Rekultywacja starej hałdy”
czerwiec 2001 – zakończenie inwestycji „Rekultywacja starej hałdy”
styczeń 2002 – rozpoczęcie budowy Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych i Kompostowni w Ścięgnach – Kostrzycy
marzec 2002 – przystąpienie do Związku Gmin Karkonoskich gminy Piechowice.

Cele Związku Gmin Karkonoskich

Ochrona wód, ziemi i powietrza oraz krajobrazu, będących bazą dla rekreacji i turystyki krajowej i zagranicznej.
Ukierunkowanie rozwoju gospodarczego w oparciu o naturalne walory przyrodnicze.
Wymiana doświadczeń w zakresie realizacji zadań komunalnych.
Reprezentowanie wspólnych interesów gmin w sprawach współpracy z samorządami terytorialnymi innych państw, związkami gmin i euroregionami.
Zgłaszanie inicjatyw w przedmiocie działania Gmin i Związku do przedstawicieli parlamentu i administracji rządowej.
Wspólne realizowanie zadań i inwestycji komunalnych i prowadzenie działalności gospodarczej. Dla realizacji tych celów Związek może tworzyć jednostki organizacyjne w tym przedsiębiorstwa i zakłady. Wykaz jednostek organizacyjnych prowadzi Zarząd Związku.
Podejmowanie innych działań wynikających z uchwał rad gmin.
Prowadzenia działalności o charakterze oświatowo – wychowawczym, sportowej, kulturalnej i innej. W tym celu Związek powołuje placówki oświatowo – wychowawcze.
Prowadzenie działalności wydawniczo – informacyjnej.
Współpraca trasgraniczna.
Prowadzenie edukacji ekologicznej.

10 lat działalności Związku Gmin Karkonoskich

Dziesięcioletnia działalność Związku Gmin Karkonoskich w latach 1992 – 2002 przyczyniła się do wybudowania w pełni nowoczesnego, ekologicznego wysypiska odpadów, pozwoliła mieszkańcom gmin uzyskać połączenie z niemal całym światem poprzez zrealizowanie inwestycji telefonizacyjnej.

Nawiązanie współpracy przez gminy karkonoskie i utworzenie Związku Gmin Karkonoskich okazało się dla tych gmin trafną decyzją, jeżeli chodzi o rozwiązywanie problemów związanych z ochroną środowiska.

Inwestycje z dziedziny ochrony środowiska są bardzo kosztowne i wymagają wielu nakładów finansowych. Pojedyncze gminy często nie posiadają tak dużych możliwości finansowych, aby mogły je realizować. Utworzenie Związku Gmin Karkonoskich dało możliwość zdobycia na realizację wysypiska dodatkowych pozabudżetowych środków finansowych, których pojedyncza gmina nigdy nie zdołałaby pozyskać. Z funduszy pomocowych najczęściej dofinansowywane są inwestycje prowadzone w układzie wielu gmin. W ubieganiu się o środki pomocowe z krajów Unii Europejskiej, związki międzygminne traktowane są dużo poważniej, aniżeli pojedyncze gminy – czego dowodem jest przyznanie na inwestycję ekologicznego zagospodarowania wysypiska w Ścięgnach – Kostrzycy 1.230.000 zł oraz 2.300.000 Euro na segregację odpadów z programu Współpracy Przygranicznej PHARE CBCS. Ponadto na budowę ekologicznego wysypiska odpadów Związek Gmin Karkonoskich otrzymał w latach 1992 – 2001 bezzwrotne dotacje w łącznej kwocie 2.464.000 zł i uzyskał pożyczki w kwocie 1.960.000 zł. Koszt całej inwestycji budowy ekologicznego wysypiska odpadów w Ścięgnach – Kostrzycy w latach 1992 – 2001 ukształtował się w wysokości 7.129.517 zł, z czego wkład gmin wyniósł 1.372.790 zł. Bez utworzenia Związku Gmin Karkonoskich zgromadzenie tak dużych środków finansowych na realizację inwestycji byłoby niemożliwe. Modernizacja wysypiska odpadów przyczyniła się do poprawy czystości w turystycznych gminach Kotliny Jeleniogórskiej.

Rozpoczęto prace związane z uporządkowaniem w gminach związkowych gospodarki ściekowej, zainicjowaniem inwestycji pn. „Karkonoski System Kanalizacji Sanitarnej”. Planuje się, że na realizację tej inwestycji również zostaną pozyskane znaczące środki z funduszy pomocowych, szczególnie z programu ISPA.

Wymiernym efektem współpracy międzygminnej w ramach Związku Gmin Karkonoskich jest uruchomienie na terenie gmin zrzeszonych ponad 4 tysięcy nowych numerów telefonicznych. Podkreślić należy, że bez pozyskania dodatkowych środków finansowych z Fundacji Współpracy Polsko – Niemieckiej w wysokości 1.514.680 zł oraz z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w wysokości 260.000 zł realizacja tego zadania byłaby niemożliwa, w związku z tym, że Telekomunikacja Polska S.A. nie chciała inwestować swoich środków finansowych w trudnych terenach górskich oraz na wsiach, gdzie poszczególne domostwa są od siebie znacznie oddalone.

Analizując dochody budżetu Związku Gmin Karkonoskich w latach 1992 – 2001 można stwierdzić, iż udział środków finansowych pochodzących z gmin członkowskich na realizację wspólnych inwestycji jest niewielki w stosunku do pozyskanych środków pozabudżetowych. Analiza wydatków Związku Gmin Karkonoskich w latach 1992 – 2001 pozwala na stwierdzenie, iż przy realizacji tak dużych inwestycji wydatki związane z działalnością – to jest wydatki osobowe oraz koszty utrzymania siedziby są bardzo małe i wynoszą niespełna 9% wszystkich wydatków.

Wykorzystywanie przez gminy możliwości tworzenia związków międzygminnych i realizowanie w tej formie zadań publicznych jest w pełni uzasadnione. Realizowanie zadań inwestycyjnych, które są zazwyczaj bardzo kosztowne przez kilka gmin poprzez wspólne finansowanie okazuje się o wiele łatwiejsze i przynosi korzyści mieszkańcom w skali ponadgminnej.

Współpraca gmin karkonoskich w formie związku międzygminnego to nie tylko realizacja kosztownych inwestycji, to także wspólne promowanie walorów turystycznych gmin, wspólne wydawanie informatorów, wspieranie różnego rodzaju działalności artystycznej, sportowej mieszkańców gmin. Poprzez działalność utworzonego przez Związek Gmin Karkonoskich Karkonoskiego Uniwersytetu Ludowego mieszkańcy gmin mają możliwość uczestniczenia w różnego rodzaju, bezpłatnych kursach i szkoleniach. Corocznie organizowany jest dla najmłodszych mieszkańców gmin Konkurs Ekologiczny.

Związek Gmin Karkonoskich jest również organizatorem wielu imprez plenerowych takich jak m.in. coroczne Międzygminne Dni Sportu, w których biorą udział mieszkańcy gmin oraz odwiedzający gminy

Bukowiec – Pałac, ul. Robotnicza 6, 58-533 Mysłakowice
tel. (075) 718-24-15, tel./fax (075) 713-10-89
e-mail biuro@zgk-karkonosze.pl
www.zgk-karkonosze.pl