Szczyt Skalnika w Kowarach i jego historia
Najbardziej majestatyczny i tajemniczy szczyt Rudawach Janowickich to góra Skalnik 945 m npm w Kowarach. Najwyższy szczyt, wznoszący się w postaci wyniosłego, rozległego płaskiego grzbietu, o dwóch blisko położonych kulminacjach, na północnym-wschodzie 945 m. npm i południowym-zachodzie 935 m npm., tworzących wspólny wierzchołek, Masyw Skalnika. Od południowego-zachodu zamyka go Przełęcz pod Bobrzakiem, a od północnego wschodu Przełęcz Rudawska.
Północno-zachodnie zbocza Skalnika stromo opadają do doliny Karpnickiego Potoku, południowo-zachodnie w kierunku Kowar do doliny Potoku Bystra, a południowo-wschodnie łagodnie spływają do Czarnowa, odwadniając Czarnowski Potok, będący prawym dopływem Żywicy, która bierze początek od strony wschodniej spływa do Rędzin swoje ujście znajduje na południowym-zachodzie od Kamiennej Góry, w rzece Bóbr.
Najbardziej atrakcyjnym miejscem odwiedzanym przez turystów jest punkt widokowy na Ostrej Małej (Freie Koppe), co po polsku znaczy odkryty skalny punkt widokowy, jeden z najlepszych w całych Sudetach.
Podziwiać z niej można, poza samymi Rudawami, na południu Lasocki Grzbiet i Karkonosze, na zachodzie Kotlinę Jeleniogórską, Góry Izerskie, a przy dobrej pogodzie nawet Góry Łużyckie w Niemczech, na północy Góry Kaczawskie, a ze wschodu można dojrzeć Góry Wałbrzyskie, Góry Kamienne i Wzgórza Bramy Lubawskiej.
Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych z Ostrej Małej dostrzec można dalsze pasma Sudetów Środkowych, a nawet Wschodnich oraz Masyw Ślęży na Przedgórzu Sudeckim.
Najpiękniejsze zachody słońca w miesiącach letnich były największą atrakcją turystyczną tego miejsca.
Na szczególną uwagę, zasługuje jeszcze inne rozległe zgrupowanie skałek i rumowisk skalnych – Konie Apokalipsy, znajdujące się za węzłem szlaków na południowo-zachodnim zboczu masywu. Roztacza się stąd panorama na południe i wschód.
Wśród lasów świerkowych i świerkowo-bukowych regla dolnego i górnego, porastających Masyw Skalnika, prowadzą liczne drogi leśne,oznaczone oryginalnymi drogowskazami kamiennymi z wykutymi nazwami duktów leśnych, m.in. Grzbietowa Droga.
Historia i umiejscowienie najwyższego punktu wysokościowego
Skalnik od dawna był celem wędrówek. Od 1778 r. przez Przełęcz pod Bobrzakiem prowadzi Stary Trakt Kamiennogórski, łączący Jelenią Górę z Kamienną Górą, przez który przez krótki okres jeździły pocztowe dyliżanse.
W 1886 r., krótko po powstaniu sanatoryjnego w Kowarach, udostępniono skałę – Freie Koppe, wbudowując w niej stopnie granitowe prowadzące na szczyt i zabezpieczając ją barierką.
Nieco później przy obecnym węźle szlaków powstał schron leśny, wykorzystywany później jako schron turystyczny. Dzisiaj już nie istniejący.
W okresie międzywojennym szczytowe skałki uzyskały statut pomnika przyrody.
Szczyt przez pierwsze lata nie miał sprecyzowanej nazwy. Nazywano go różnie od Freie Koppe, Friesensteine, po Kowalską Górę . W 1947 r. dr Mieczysław Orłowicz nazywał go Kamieniem Fryzów, następnie przez krótki okres nazywano go Skalniak, a dopiero potem pojawiła się nazwa Skalnik. Wszystkie te nazwy nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości, bo na szczycie nie uwidzisz żadnej skały. Szczyt to po prostu rozległy równy teren porośnięty drzewostanem świerkowym.
Geneza powstania i budowa geologiczna
Pod względem budowy geologicznej Masyw Skalnika zalicza się do gór starych, ale ich obecne ukształtowanie jest wynikiem waryscyjskich ruchów górotwórczych sprzed około 300 mln. lat, po których nastąpił okres erozji i denudacji, doprowadzający do zniszczenia skał okrywy i odsłonięcia głębinowych granitów. Ich zasadniczy masyw został ponownie wydźwignięty w okresie trzeciorzędowej orogenezie alpejskiej, ale jego poszczególne fragmenty podniosły się nierównomiernie, podzielone uskokami i spękaniami, częściowo wypełnionymi skałami wylewnymi. Ruch ten objął tylko same Karkonosze i Rudawy Janowickie, natomiast Kotlina Jeleniogórska nie została wydźwignięta. W wyniku ruchów górotwórczych oraz następujących po nich okresów erozji i denudacji Skalnik uzyskał charakterystyczny wygląd szerokiego grzbietu o cechach równi szczytowej. Po ustaniu ruchów górotwórczych nastąpił okres intensywnej erozji, szczególnie nasilony podczas zlodowaceń i po ustąpieniu lądolodu. Wówczas to powstały najbardziej atrakcyjne elementy rzeźby, nadające niektórym fragmentom Rudaw Janowickich, jako jedynemu pasmu sudeckiemu, malowniczy kształt. Wietrzenie i zmieniający się klimat doprowadziły do powstawania tak charakterystycznych wieńców gruzowych, kopców darniowych ( thufurów ), gruntów strukturalnych, gołoborzy znajdujących się w północnej i południowej części Masywu Skalnika, rynien gruzowych, a przede wszystkim niezliczonych pięknie ukształtowanych skałek, którymi Rudawy Janowickie są wręcz usiane i które stanowią o ich atrakcyjności turystycznej.
Nieodłącznym elementem rudawskiego pejzażu są malownicze formy skalne zwane tu skałkami, które z racji fantastycznych kształtów i legend z nimi związanych przybierają osobliwe nazwy. W sensie geomorfologicznym, skałki są ostańcami denudacyjnymi powstałymi przez usunięcie zwietrzeliny granitowej. Większość skałek wyraża zatem rozmiary denudacji masywu granitowego w młodszych okresach ery kenozoicznej. Ich powstanie i rozwój wiążą się ściśle ze strukturą granitu, jego tektoniką i składem mineralnym, determinującymi głębokie, podpowierzchniowe i selektywne wietrzenie. Kwadratowy cios granitu nadaje im charakterystyczny pokrój prostopadłościanów, a wietrzenie podpowierzchniowe – obłe najczęściej kształty bloków skalnych.
Skałki rudawskie są rezultatem dwuetapowego rozwoju. Etap pierwszy to głębokie, głównie chemiczne, wietrzenie w ciepłym i wilgotnym klimacie tropikalnym w starszym trzeciorzędzie. Drugi etap to usunięcie pokrywy zwietrzelinowej i ekshumacja skałek. Wiąże się go najczęściej z ruchami wypiętrzającymi Karkonosze i ożywieniem denudacji w młodszym trzeciorzędzie, a także denudacją peryglacjalną w plejstocenie.
Górnictwo pod Skalnikiem w Czarnowie i na Przełęczy pod Bobrzykiem
Ślady górnictwa średniowiecznego na Przełęczy Pod Bobrzykiem widoczne są do dziś w postaci pozostawionych hałd. W samym Czarnowie i w Grzędzinach wydobywano , na zboczu Skalnika, rudy występujące w łupkach łyszczkowych arsenu, rzadziej pirytów, błyszczy ołowiu i blendy cynkowe już w XVIII wieku. W roku 1769 Wyższy Urząd Górniczy polecił zawiesić działalność górniczą z braku rentowności. Przez cały XIX wiek na przemian podejmowano i przerywano eksploatację złóż występujących pod Skalnikiem. Znane kopalnie działające na tym terenie to „Evelinesgluck” i „Arnold”, które pracowały z przerwami do roku 1925. Na terenie Czarnowa działały płuczkownie wzbogacające rudę oraz huta i wapiennik. Tu w 1803 r. uzyskano około 40 ton koncentratu arsenowego, z którego wyprodukowano 10 ton mączki arsenowej, 0,3 t szkła arszenikowego i 15 kg czystej miedzi. Najpomyślniejszy był rok 1918, gdy uzyskano tu 1,76 t rudy arsenowej. W roku 1921 uzyskano koncesję na pozyskiwanie antymonu, a w 1925 i 1926 na kopalnię złota, ale w 1925r. ostatecznie zaniechano prac wydobywczych.
Do dnia dzisiejszego wydobywa się jedynie dolomit w Kamieniołomie Rędziny, który w postaci łamanego kamienia wykorzystywany jest w drogownictwie oraz w postaci mączki jako świetny nawóz w rolnictwie.
Wiele jeszcze jest nieodkrytych tajemnic Masywu Skalnika myślę, że warto tam się wybrać na wycieczkę i podziwiania pięknych krajobrazów górskich.
Galeria zdjęć z opisami pod adresem :
http://picasaweb.google.pl/bikermtb55/ZdjCiaZaSkalnikaOZacxhodzieSOCa
Krzysztof Pik